Vào thời điểm cuối hè sang thu, trong những chiếc thau sóng sánh ở chợ quê có một loài cá vảy óng ánh xanh trông rất đẹp. Ấy là cá diếc.
Nếu để ý kỹ, vào thời điểm cuối hè sang thu, trong những chiếc thau sóng sánh ở chợ quê có một loài cá tươi rói ước chừng bằng nửa bàn tay, trông giống cá chép, nhưng mình dẹt, đầu nhỏ, vảy óng ánh xanh trông rất đẹp. Ấy là cá diếc.
Cá diếc là loài cá phổ biến, có từ Bắc chí Nam, mỗi nơi có một cách chế biến, một hương vị độc đáo riêng. Đã có nhiều nhà nghiên cứu chỉ ra công dụng chữa bệnh của loài cá dân dã này. Ở quê tôi, miền Trung, người bị ho lâu ngày thường nấu canh cá diếc mã đề, món ăn có vị đắng, nhưng rất ích lợi cho sức khỏe. Trong bữa cơm hằng ngày đơn giản, có khi chỉ món cá diếc kho khế mềm rục cả xương cũng “đưa cơm” hết biết. Nhưng món ăn nhẹ nhàng, dễ chế biến, dễ ăn nhất là món cá diếc rau răm.
Vào khoảng tháng Bảy, đến tháng Chín âm lịch là vào mùa cá diếc. Những con cá lúc này đã trở nên béo và thơm ngon. Trong phiên chợ quê, người ta đã thấy cá lượn lờ trong những thau nước, óng ánh, tươi roi rói.
Má tôi mang cá diếc về, làm sạch, ướp với ít hành, muối, nước mắm cho ngấm để khử mùi tanh. Rau răm hái chừng một nắm, nhặt lấy phần đọt để không bị già và chát, đem rửa sạch. Má đổ nước vào nồi đun, đợi nước sôi thả cá vào, nấu sôi thêm một lát nữa rồi cho rau răm, nêm nếm thêm gia vị cho vừa ăn, xắt thêm trái ớt. Thế là đã xong món cá diếc rau răm.
Tưởng như không có gì đơn giản hơn, vậy mà chính cách chế biến ấy đã giữ lại được trọn vẹn hương vị tươi ngon thuần khiết của cá. Cá chín mềm, nước trong vắt, rau răm vừa chín tới màu còn xanh, điểm thêm ít ớt đỏ, chỉ nhìn thôi đã thấy vị ngọt mát. Khi ăn, má múc cá ra tô, thật nhẹ tay để cá không nát. Má rót thêm một chén nước mắm trong (phải là nước mắm trong chưa qua chế biến), rồi má xắt ớt vào. Vớt cá ra đĩa, má rưới ít nước mắm ớt lên trên.
Thịt cá diếc thơm mềm, hòa quyện với vị nước mắm thơm cay đậm đà. Khi ăn, tôi múc thêm nước cá rau răm ra chén, để tận hưởng vị thơm ngọt thấm vào đầu lưỡi. Món cá diếc rau răm phải ăn nóng để không tanh. Vào những ngày nắng tháng Chín nám trái bưởi, giữa trưa được thưởng thức một bát canh cá diếc rau răm ngọt mát, ăn xong là thấy giải nhiệt.
Trong câu chuyện kể của những người già trong làng, ngày xưa sông hồ đầy ăm ắp thủy sản, cá cũng to hơn bây giờ, con cá diếc có khi to bằng cả bàn tay. Giờ cá ít hơn và nhỏ hơn trước. Trong cuộc tồn sinh của vạn vật và người, đất trời vẫn hào phóng cho con người những món ăn bình dị ngon lành, nhưng cũng đòi hỏi con người biết bảo vệ gìn giữ.
Những lúc ngán món nhiều dầu mỡ, tôi tìm mua và nấu một bát canh cá diếc rau răm. Không ngon như má tôi nấu, nhưng tôi vẫn vừa ăn vừa cảm nhận được nhịp đi của bốn mùa, của món quà kỳ diệu của thiên nhiên tạo vật. Bình dị vậy mà cũng là tao nhã vậy.
Theo Phụ nữ TP.HCM
