Cá kho là món ăn khoái khẩu và quen thuộc với người dân quê tôi. Tôi nhớ món cá kho chuối xanh vì nhiều lẽ nữa, nó gắn liền với những kỷ niệm ấu thơ với gia đình, mà nhớ nhất là vì bà nội.
Trong chuyến công tác tiện đường tôi có hẹn ghé qua nhà người bạn thân thiết từ thuở ấu thơ. Bạn nhất định mời dùng cơm cùng gia đình một bữa, bằng mọi giá phải thu xếp, không được phép từ chối. Phần vì chỗ thân quen, phần vì công việc cũng gọn, tôi nhận lời bạn với một đề bài cho bữa cơm của tình thân. Hãy cho mình được ăn một món ăn quê nhà, gắn với tuổi thơ bọn mình.
Thế là, trong niềm vui vỡ òa ngày gặp lại, tôi được bạn chiêu đãi đúng món yêu thích – món ăn dân dã mà thấm đượm vị quê nhà, mà thơm thảo – Món cá kho chuối xanh.
Ngồi bên bàn ăn, chúng tôi có dịp ôn lại những kỷ niệm thời thơ. Bao nhiêu câu chuyện đan xen quá khứ, hiện tại công việc với cuộc sống thường ngày, chúng tôi nhắc nhiều nhất về những ân tình tuổi nhỏ, về quê hương…
Cá kho là món ăn khoái khẩu và quen thuộc với người dân quê tôi. Tôi nhớ món cá kho chuối xanh vì nhiều lẽ nữa, nó gắn liền với những kỷ niệm ấu thơ với gia đình, mà nhớ nhất là vì bà nội. Ngày xưa bà thường kho cá cho chúng tôi, mỗi bữa ăn đều được tay bà chăm chút, nâng niu.
Cá kho chuối xanh là món ăn dân dã, thực phẩm dễ kiếm. Cá thường bà nội hay chọn cá diếc, bà bảo cá diếc là loài cá có hương vị hấp dẫn và rất bổ dưỡng. Người dân miền Bắc chắc hẳn không còn xa lạ với loài cá diếc. Nếu ai đã từng một lần thưởng thức các món ăn từ cá diếc thì chắc hẳn sẽ không thể nào quên.
Chuối xanh thì lại càng quen thuộc. Làng tôi gần như nhà nào cũng có mảnh vườn nhỏ, cây trồng nhiều nhất và chủ yếu là chuối. Chuối vừa dễ trồng, không mất công chăm sóc, nhanh được thu hoạch. Thường chuối sẽ được thu hoạch cả buồng, khi cắt xuống bố tôi sẽ ra nải. Bà nội xếp các nải chuối ra một cái hộp các-tông kín rồi thắp ba nén hương để giấm chuối chóng chín. Rồi bà gồng gánh qua chợ bán. Đấy là với chuối thu hoạch để ăn chín.
Còn chuối dùng kho cá thì đơn giản hơn. Có thể tận dụng luôn những nải chuối bé, chuối gót khi bố cắt buồng chuối, hoặc cũng có thể cắt luôn lấy một nải dưới cùng của buồng chuối khi vẫn trên cây mà cả buồng chuối không bị ảnh hưởng gì. Thậm chí trẻ con chúng tôi tinh nghịch còn hay bẻ cả chuối xanh chấm muối ăn.
Sự kết hợp giữa cá kho và chuối xanh cực kì hoàn hảo. Để món ăn được ngon hơn, bạn không nên chọn chuối già quá, gần chín hay chuối quá non, hãy chọn những quả chuối xanh, vừa đủ độ già. Chuối xanh gọt vỏ, cắt khúc vừa ăn rồi ngâm với nước muối pha loãng thêm một vài giọt giấm tầm 10 phút để loại bỏ nhựa trong chuối, giữ màu chuối cho đẹp. Sau đó rửa lại với nước, để ráo. Cá diếc chế biến sạch để ráo rồi tiến hành ướp cá.
Công đoạn ướp cá của bà thật công phu, bà vừa làm vừa hướng dẫn chúng tôi tỉ mỉ, như thể bà hình dung đến ngày chúng tôi sẽ vào bếp giữ gìn món ăn quê hương cũng như truyền thống gia đình. Bà ướp cá cùng gừng, riềng, sả, ớt. Bao giờ bà cũng ướp cùng một chút tương, vừa khử bớt mùi tanh của cá vừa dậy lên mùi tương thơm. Bà ướp chừng nửa giờ đồng hồ.
Sau đó là đến công đoạn kho cá. Bà xếp vào nồi lớp lá riềng, rồi đến chuối xanh, cá diếc và cuối cùng là thêm lớp chuối, cứ như vậy cho đến khi hết nguyên liệu. Cuối cùng là cho tương và nước xâm xấp cá và đun lửa nhỏ. Khi kho cá nên cho thêm ít mỡ lợn, chuối và cá sẽ mềm, ngậy ngậy, ngon hơn. Hoặc bạn cũng có thể kho cùng thịt ba chỉ.
Ngày ấy chủ yếu các gia đình ở nông thôn là đun bếp rơm, bếp củi. Bây giờ cuộc sống hiện đại, con người đã nhàn hơn rất nhiều, có những loại nồi điện dùng riêng để làm món kho, chỉ cần cắm điện, hẹn giờ là được món cá ngon lành. Nhưng cái háo hức chờ đợi, canh nồi cá kho giúp bà của ngày xa xưa ấy đã đọng lại thành kỷ niệm không quên. Lúc đầu đun to lửa cho nồi cá sôi lên, sau đó đun lửa nhỏ liu riu, càng đun lâu cá nhừ, ngấm gia vị ăn càng ngon hơn.
Ăn miếng cá thơm đậm đà, ngấm vị tương, vị gừng, vị sả cùng chút cay cay của ớt, miếng chuối bùi bùi ngấm vị ngọt của cá, vị đậm của tương. Thật không gì sánh được món ăn của bà. Hương vị ấy đã hằn in vào tâm trí tôi, để mỗi lần gặp lại món ngon này, thấy không khí quây quần bên gia đình, bên người thân ùa về.
Bữa cơm quê tôi ngày ấy không có cao lương mỹ vị, chỉ là món ăn quê nhà dân dã, mộc mạc với thức ăn sẵn có cây nhà lá vườn nhưng chẳng hiểu sao vẫn thơm ngon lạ lùng, vẫn làm người ta nhớ mãi. Giữa nhịp sống hiện đại với sự đủ đầy về vật chất, dẫu bao bữa tiệc sang trọng, những bữa ăn nơi hàng quán đặc biệt cũng chẳng thể làm phai mờ hình ảnh bình dị thân thương của những bữa cơm nhà, những bữa cơm của bà, của mẹ.
Cảm ơn bạn về ngày gặp gỡ về những yêu thương đặc biệt bạn dành cho mình. Tôi và bạn hàn huyên ôn lại chuyện cũ, thấy rưng rưng… Nhớ về miền quê ngày còn nghèo khó, nhớ đến tình bà, nhớ những chắt chiu. Đúng như ai đó đã nói nhớ thương những món ăn quê hương là một loại ký ức đẹp đẽ vô vàn. Những kí ức đẹp đẽ nâng bước con người ta trên hành trình dài rộng của cuộc đời, là điểm tựa, là động lực để những người con vững bước hơn trên con đường mưu sinh.
