Thường thì khi nghe đến hai từ “đặc sản” thì người ta hay nghĩ đến những món ăn cao sang, sơn hào hải vị. Tuy nhiên, có những món ăn đã đi vào lòng người như thể một phần trong cuộc sống của mình. Và bánh gai Tứ Trụ chính là món ăn dân dã của người dân Thanh Hóa, và đã nổi tiếng gần xa vì hương vị thơm ngon.
1. Đôi nét về bánh gai Tứ Trụ
Thanh Hóa có rất nhiều đặc sản làm người ta lưu luyến mãi như chả tôm, bánh cuốn, nem chua, bưởi luận văn và đặc biệt là món bánh gai. Bánh gai Tứ Trụ do người làng Mía làm và được sản xuất tại làng Mía, xã Tứ Trụ, thuộc tổng Diên Hào. Đây là một ngôi làng cổ có tuổi đời hàng nghìn năm nằm im lìm bên bờ sông Chu nay thuộc xã Thọ Diên, huyện Thọ Xuân. Và Tứ Trụ thường là nơi bày bán, lưu chuyển sản phẩm bánh gai của người làng Mía đi khắp nơi, từ vùng đất này đến vùng đất khác. Đó cũng là lý do để người đời quen gọi với cái tên bánh gai Tứ Trụ.
Trước đây, món đặc sản Thanh Hoá này thường được dùng để cúng giỗ Lê Lợi Lê Lai, cúng giỗ ông bà tổ tiên. Nhưng ngày nay nó đã trở thành thứ quà quê của những người con đi xa và cũng là món ăn thường nhật sau bữa cơm gia đình. Và rồi cứ thế, bánh gai đã lặng lẽ đi vào lòng mỗi người dân Thanh Hóa như thể một phần của cuộc sống.
Ảnh: Sưu tầm
- Khám phá thêm: 7 Món đặc sản Thanh Hóa ngon khó cưỡng
2. Khâu làm bánh gai Tứ Trụ – một nghệ thuật kỳ công
2.1 Chuẩn bị nguyên liệu làm bánh
Nếu nem chua Thanh Hóa hấp dẫn du khách với hương vị thơm ngon thì bánh gai Tứ Trụ hấp dẫn bởi chính khâu làm bánh rất công phu. Vì chỉ hình dáng nhỏ nhắn bên ngoài của bánh gai thì ắt hẳn không ai nghĩ rằng quy trình làm bánh này rất kỳ công. Người làm bánh phải tỉ mỉ từ khâu lựa nguyên liệu đến khi bánh thành hình. Công việc này đòi hỏi sự kiên trì, tỉ mẩn và cả con mắt nghề lâu năm của người thợ làm bánh.
Mỗi chiếc bánh gai Tứ Trụ là một tác phẩm nghệ thuật còn bàn tay người thợ làm bánh không khác nào một nghệ nhân. Bánh ngon phải được làm từ những nguyên liệu hoàn hảo. Bánh gai không quá cầu kỳ, nguyên liệu của nó rất gần với cuộc sống hàng ngày. Bánh được làm từ bột nếp cái hoa vàng xay lọc lấy bột mịn.
Còn lá gai phải là những chiếc lá trên đồi vừa tới không quá già và cũng không quá non. Lá được ngấm mùi đất hơi sương ở đây nên mới tạo nên loại bánh tuyệt vời này. Nhân bánh gai cũng như các loại bánh khác bao gồm đỗ xanh bỏ vỏ đun kĩ rồi xay nhuyễn. Ngoài ra khi làm bánh còn cần tới mật mía loại ngon nhất, thịt lợn nạc làm thành ruốc, dừa nạo thành sợi mỏng vừng rang thơm vàng.
Ảnh: Sưu tầm
2.2 Công đoạn làm bánh gai Tứ Trụ
Không chỉ đơn thuần là làm ra chiếc bánh thơm ngon là được. Mà người thợ làm bánh còn gửi vào đó thứ tình cảm rất đặc biệt. Trước kia người ta xay bột làm bánh theo thôn, đây là dịp cho đôi lứa hẹn hò. Mỗi vòng quay của chiếc cối đá chầm chậm nhịp nhàng tạo nên một thứ bột trắng mịn như tình yêu đôi lứa hòa quyện vào làm một. Khi bột đã xay xong người ta đem nhào với bột lá gai cùng đường mật mía.
Để làm ra bột lá gai người ta đem bóc bỏ cuống và sơ lá gai sau đun kĩ và ngâm kỹ trong 2 ngày rồi đem giã nhuyễn. Bột được nhào kĩ sẽ có màu xanh thẫm tuyệt đẹp. Tiếp theo là làm nhân bánh, đỗ xanh được xay nhuyễn trộn với mật mía và ruốc. Sau đó, lấy bột dàn mỏng bao kín lấy nhân bánh. Cuối cùng là rắc hạt vừng ra ngoài rồi gói bánh bằng lá chuối khô khoảng 7 tới 8 lớp. Sau đó, mang những chiếc bánh xinh xắn này đem hấp cách thủy và chờ khi bánh chín.
Thời gian để hấp chín bánh phụ thuộc vào số lượng bánh ít hay nhiều, nhiệt độ cao hay thấp, nhưng thường vào khoảng 1 tiếng. Bánh chín được vớt ra nia rồi mở ra (không bóc) cho ráo, để cho bánh nguội tự nhiên và ráo nước. Công đoạn này còn phải làm động tác vuốt lại bánh để bánh nhẵn và có hình mai rùa. Khi bánh đã nguội, dùng lạt giang đã nhuộm đỏ để gói từng 5 chiếc một.
Ảnh: Sưu tầm
- Xem thêm: Bánh răng bừa – món báng truyền thống xứ Thanh
3. Cách nhận biết và thưởng thức bánh gai Tứ Trụ “chuẩn Thanh Hóa”
3.1 Cách nhận biết một chiếc bánh gai ngon
Một chiếc bánh đạt yêu cầu là thịt bánh phải vừa dẻo mịn vừa thơm đặc trưng của lá chuối tiêu, hòa quyện với vị dịu mát của lá gai, gạo nếp và mật mía, phảng phất hương thơm nồng của dầu chuối, thêm cái ngọt thanh thanh của nhân đậu, bùi bùi của dừa khô, đậm đà của thịt nạc… Đây cũng chính là bí quyết gia truyền đã làm nên hương vị thơm ngon, đặc trưng của bánh gai Tứ Trụ. Mùa hè, bánh gai có thể để được một tuần, mùa đông thì lâu hơn khoảng mười ngày.
Ảnh: Sưu tầm
3.2 Cách thưởng thức bánh gai ngon
Bánh gai ngon nhưng cũng phải biết cách thưởng thức. Khi bóc bánh, đến lớp lá trong cùng phải bóc theo kiểu tước nhỏ giống bóc bánh nếp. Vì bánh dẻo và dính nên không thể bóc giống bóc bánh lá hay bánh giò. Bánh gai thường được ăn sau khi hấp khoảng 10 giờ.
Ảnh: Sưu tầm
Bạn có thể dễ dàng tìm thấy món bánh gai này ở bất kỳ đâu tại làng Mía. Vì vậy, nếu có dịp ghé ngang xứ Thanh, bạn hãy tìm tới đây, dừng chân bên quán nước và nếm thử món bánh gai Tứ Trụ này nhé.
Một số món ăn ngon ở Thanh Hóa khác:
- Nem chua Thanh Hóa
- Chả tôm Thanh Hóa
