Tùy điều kiện kinh tế và phong tục tập quán, mỗi gia đình sẽ chuẩn bị mâm cỗ hóa vàng khác nhau. Tuy nhiên, mâm cúng phải đầy đủ các lễ vật, nghi thức đúng chuẩn.
Lễ hóa vàng là lễ đưa tiễn ông bà hay lễ tạ năm mới. Trong khoảng thời gian từ mùng 3 đến mùng 10 Tết, các gia đình sẽ tiến hành cúng hóa vàng.
Lễ cúng này có phần khác biệt so với khi cúng các ngày bình thường. Gia chủ tiến hành hóa vàng, tức là đốt giấy tiền, vàng mã và một số vật dụng khác. Việc hóa vàng được thực hiện khi nén nhang cúng ở bàn thờ ông bà tổ tiên sắp cháy hết.
Theo nghệ nhân ẩm thực Phạm Thị Ánh Tuyết, mâm cỗ cúng hóa vàng sẽ khác so với mâm cỗ cúng tất niên và cũng khác với mâm cơm ngày Tết. Tùy điều kiện kinh tế hoặc phong tục tập quán, mỗi gia đình chuẩn bị mâm cỗ hóa vàng khác nhau.
Tuy nhiên, mâm cỗ cúng cơ bản cũng đầy đủ “giò – nem – ninh – mọc” cùng bánh chưng xanh, gà luộc, xôi và hoa quả.
Trong mâm cỗ hóa vàng, gà cúng phải là gà trống to, tròn, chắc nịch, có đôi chân đẹp và được bày biện cẩn thận. Đây là vật tế trong nghi lễ truyền thống không thể thiếu trên mâm cỗ hóa vàng. Ngoài ra, mâm cỗ còn có bánh chưng, dưa hành, món nem, nộm…
Nếu gia chủ cầu kỳ, cẩn thận có thể chế biến thêm món cá chép nấu bỗng. Bởi theo quan niệm dân gian, cá chép là loài cá vượt vũ môn hóa rồng. Việc cúng cá chép vào đầu năm sẽ mang lại may mắn thịnh vượng cho gia chủ.
Nghệ nhân Ánh Tuyết cũng lưu ý, khi chế biến mâm cỗ cần xem số lượng người ăn, khẩu vị của mọi người trong gia đình để định lượng món ăn cho phù hợp, tránh lãng phí.
Khi làm lễ hóa vàng, gia chủ cần chuẩn bị một mâm ngũ quả, cùng trầu cau, nhang đèn, giấy tiền vàng mã…
Hoa tươi cũng không thể thiếu khi gia chủ cúng hóa vàng. Hoa tươi có nhiều sắc màu thể hiện hy vọng của gia chủ về sự tươi mới, sức sống tràn trề trong năm mới.
Điểm đặc biệt khi thực hiện nghi lễ cúng hóa vàng là gia chủ phải chuẩn bị 2 cây mía. Theo quan niệm dân gian, 2 cây mía sẽ làm đòn gánh để ông bà tổ tiên gánh vàng. Nó cũng sẽ trở thành vũ khí để chống lại lũ quỷ khi chúng có ý đồ cướp tiền vàng.
